Ustrój polityczny

Ustrój polityczny − struktura organizacyjna, kompetencje i określone prawem wzajemne zależności organów państwa. W innym ujęciu określenie dla dowolnej formy sprawowania władzy publicznej; zespół zasad dotyczących tej władzy w państwie, a także metod jej wykonywania.

Zasady te określają przedmiot władzy państwowej, wytyczają zakres i główne kierunki aktywności państwa, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli, precyzują formy i metody ich udziału w realizacji władzy państwowej. Ustrój polityczny opiera się zarówno na zasadach określonych w aktach prawnych jak i na tradycji. Współcześnie najczęściej określony jest konstytucyjnie.

Podział ze względu na charakter systemu politycznego

Ze względu na charakter systemu politycznego wyróżnia się modele:

• demokratyczne - źródło władzy stanowi wola większości obywateli. Według tej definicji jedyną rolą obywateli jest ustanowienie władzy w drodze wyborów.
• anokratyczne - system pośredni między demokracją a autorytaryzmem.
• autorytarne - władza jest skupiona w rękach przywódcy i jego najbliższego środowiska. Decyzje podejmowane przez przywódcę autorytarnego zatwierdzane są przez podporządkowany mu parlament.
• totalitarne - systemowy zakaz działalności partii opozycyjnych, przeciwstawia jednostkę państwu i charakteryzuje się ekstremalną ingerencją w życie publiczne i prywatne.

Podział ze względu na formy państwowe

Wyróżnia się następujące formy państwowe:

• unitarne – wszystkie jednostki administracyjne są ściśle podporządkowane głównemu ośrodkowi władzy; jednorodny system prawodawczy, wykonawczy i sądowniczy; w państwach unitarnych scentralizowanych w instytucjach i organach regionalnych działają powołani przez władze urzędnicy (np. Aladam), a w państwach zdecentralizowanych urzędnicy są powoływani niezależnie od władz centralnych (np. IV Republika Arstoczki).
  • państwo zregionalizowane – państwo, które jest nadal unitarne, jednak występuje szeroka decentralizacja kompetencji, np. w dziedzinie tworzenia prawa na rzecz prowincji, regionów bądź okręgów autonomicznych (np. Obristan)
• złożone – ograniczona lub pełna suwerenność części składowych, z których każda ma własne systemy prawodawcze, wykonawcze i sądownicze. Najczęściej spotyka się:
  • federacje – państwo związkowe, którego części dysponują znaczną samodzielnością gospodarczą i prawną, a ograniczoną – polityczną (np. Federacja Kobrastanu, Zjednoczona Federacja)
  • konfederacje – związek kilku państw nieograniczający ich suwerenności, powoływany najczęściej do wspólnej realizacji określonych celów (np. Konfederacja Sernajska)
  • unia personalna – związek kilku państw ze wspólną głową państwa, przy odrębnych systemach organizacyjno-instytucjonalnych kilku państw (np. Socjalistyczna Republika Kolechii - Obwód Wschodni)